آنچه در اینجا میخوانیم
خصوصیات خسارت تاخیر اجرای تعهد
خسارت تاخیر اجرای تعهد – هر قراردادی دارای دو یا چند طرف می باشدکه هریک علاوه بر منافعی که بدست می آورند ، تعهد یا تعهداتی داشته که ملزم به انجام آنها هستند. یکی از رایج ترین دعاوی در مراجع قضایی ، دعواهای مربوط به عدم انجام تعهد یا تاخیردر انجام تعهد است . در بسیاری از مواقع اتفاق افتاده است ، که فرد یا افرادی در قرارداد خود متعهد به انجام کاری می شوند، لیکن یا به تعهد خود عمل نمی کنند ، و یا اینکه آن را با تاخیر انجام می دهند.نظر قانون پیرامون خسارت در انجام تعهدات
برابر قانون فردی که در انجام تعهدات خود کوتاهی داشته باشد ، دچار تخلف شده و طرف مقابل می تواند الزام به انجام تعهد از فرد متخلف را بخواهد. ماده ۲۱۹ قانون مدنی در خصوص عمل به تعهدات مقرر داشته:«عقودی که بر طبق قانون واقع شده باشد بین متعاملین و قائم مقام آنها لازم الاتباع است مگر اینکه به رضای طرفین اقاله یا به علت قانونی فسخ شود»قانونگذار نیز برای رسیدگی به این تخلف ، در قانون مدنی موادی را به جبران خسارات حاصله از عدم اجرای تعهدات اختصاص داده است . ما در این نوشتار سعی داریم تا با زبانی ساده به این موضوع بپردازیم تا مورد بهره برداری و استفاده شما قرار گیرد.
خسارت در انجام تعهد چیست؟
گاهی ممکن است شخصی طی قراردادی تعهد به انجام کاری داده باشد ، لیکن تعهد خود را با تاخیر انجام داده و یا اینکه هنوز علیرغم پایان مهلت قانونی به تعهد خود عمل ننموده است ، در این حالت چنانچه انجام تعهد قابل انجام بوده باشد، این شخص هم باید خسارت تاخیر در انجام تعهد را بپردازد و هم به تعهد خود عمل کند. به این فرآیند در قانون اصطلاحاً «خسارت در انجام تعهد» گفته می شود. برای مثال فرض نمایید پیمانکاری تعهد نموده که آپارتمان شما را اول خردادماه سال ۱۴۰۰ تحویل دهد. حال اگر به این تعهد خود عمل نکرد ، شخص متخلف هم باید آپارتمان را تحویل دهد و هم خسارت پرداخت کندوجه التزام چیست؟
همانگونه که قبلاً اشاره شد زمانیکه دو نفر قراردادی منعقد می نمایند، مفاد قرارداد بین آنها لازم الاجرا است ، یعنی دو طرف مکلف و موظف به اجرای آن هستند.(ماده ۲۱۹ ق .م) چنانچه در مراحل انجام قرارداد یکی از دو طرف قرارداد به تعهدات خود عمل نکند ، مبلغی را برای جبران انجام ندادن تعهدات باید به طرف مقابل پرداخت کند. در قانون به این مبلغ وجه التزام گفته می شود . بنابراین وجه التزام خسارت دیر کرد در اجرای قرارداد است . کلمه التزام در لغت به معنای ملزم شدن به امری ، پایبندی، و عهده‌دار شدن کاری میباشد و در اصطلاح نیز به نوعی شرط ضمن عقد اطلاق می گرددکه برای ضمانت اجرا، در قراردادها لحاظ میشود. بر طبق این شرط ، چنانچه یکی از طرف های معامله از اجرای آنچه که در قرارداد بر عهده وی گذاشته شده امتناع ورزد یا عملی را انجام دهد که مطابق قرارداد ممنوع اعلام شده بوده ، باید مبلغی را که در قرارداد معین میشود، به عنوان جریمه به طرف مقابل پرداخت نماید.وجه التزام در فقه اسلام
در فقه اسلام نیز به وجه التزام پرداخته شده و آن را این گونه تعریف شده است :«مبلغی است که طرف های معامله حین انعقاد عقد به موجب توافق به عنوان میزان خسارتِ (مادی یا معنوی) احتمالی ناشی از تأخیر در اجرای تعهد و یا ناشی عدم اجرای تعهد ، پیش‌بینی کرده و بر آن توافق کنند. چنین توافقی هرگاه به صورت شرط ضمن عقد باشد، شرط جزاء یا شرط کیفری نامیده شده است.»درواقع اگر بخواهیم تعریفی ساده و قابل فهم از وجه التزام بیان کنیم ، عبارتست از مبلغی مشخص که طرفین در زمان عقد قرارداد به عنوان جریمه تاخیر در انجام تعهد یا انجام ندادن تعهداتشان درنظر می گیرند. به عنوان مثال در یک قرارداد مشارکت در ساخت ، شرط می شود در صورتیکه سازنده در موعد مقرر نسبت به تحویل آپارتمان های موضوع قرارداد اقدام نکند به ازای هر روز تاخیر در انجام تعهد ، مبلغی به عنوان خسارت تاخیر در انجام تعهد به مالک پرداخت نماید. برای پیگیری اخذ وجه التزام ، طرف خواهان می‌تواند دادخواست مطالبه را به دادگاه بدهد.
نحوه تعیین وجه التزام در قرارداد چگونه است؟
در قرارداد یا مبایعه نامه خرید و فروش هر نوع مالی وجه التزام ، به یکی از روش‌های زیر می‌تواند باشد: در قرارداد ذکر میشود چنانچه فروشنده یا خریدار از اجرای مفاد تعهد خویش خودداری کنند، فلان مبلغ را باید به طرف مقابل بپردازد. بطور مثال در این صورت اگر فروشنده به تعهد خود (انتقال مال) عمل نکند، خریدار می‌تواند با احراز عدم اجرای تعهد، وجه التزام تعیین شده را مطالبه کند و بر عکس اگر خریدار از پرداخت قیمت مال در موعد مقرر ناتوان بود ، فروشنده می تواند خسارت را مطالبه نماید.در وجه التزام به چه نکات مهمی باید توجه شود؟
الف)کسی که می خواهد دعوای خسارت تاخیر اجرای تعهد را طرح نماید و وجه التزام را مطالبه کند، باید خودش به تعهداتش به طور کامل عمل نموده باشد. بعنوان مثال خریداری که می خواهد از سازنده شکایت کند، باید در دفترخانه حاضر شده و قیمت معامله را نیز به رؤیت دفتردار برساند ، تا عدم اجرای تعهد طرف دیگر احراز شود.ب)قاضی این اختیار را ندارد تا میزان وجه التزام مندرج در قرارداد را تغییر دهد.
نکته مهم: البته اگر شکایت بابت دریافت خسارت باشد به دلیل تفاوت وجه التزام و خسارت تاخیر تادیه، قاضی می تواند در میزان خسارت دریافتی مداخله نماید.
وجه التزام با خسارت تاخیر تادیه چه تفاوتی دارند؟
خسارت در لغت به معنی ضرر کردن، زیان بردن و همچنین زیانکاری است.خسارت تاخیر تادیه در فقه اسلام
در فقه اسلام نیز به خسارت تاخیر تادیه پرداخته شده ، و اصطلاحاً به خسارتی اطلاق می شود که بر اثر تأخیر در پرداخت و تأدیه دِین حاصل میشود؛ که در اینجا واژه «دِین» عنوانی است که می‌تواند هم در نسیه و هم در نقد مطرح باشد ؛ همچنین می‌تواند هم در وجه نقد و هم غیرنقد باشد و یا در فعل و ترک فعل مطرح باشد. وجه التزام ، نیز وجهی تضمین‌کننده برای پایبندی طرفین در انجام تعهدات معامله است که به صورت شروط ضمن عقد در متن قراردادها گنجانده میشود. نکته مهم در شناسایی مفهوم وجه التزام، مسئله شرطی بودن آن در متن قرارداد است. بر این اساس، واضح می‌گردد که رابطه منطقی دو مفهوم جریمه تاخیر تادیه و وجه التزام ، عموم و خصوص مطلق است. به این معنا که هر وجه التزامی، نوعی جریمه است که از فرد متخلف اخذ میشود؛ اما هر جریمه‌ای وجه التزام نیست و ممکن است جریمه در قالب‌های حقوقی دیگر دریافت شود.
نکته مهم :
در شناسایی مفهوم خسارت تاخیر تادیه ، تشخیص موضوع زیان دیدن ، حائز اهمیت است. به این معنی که برای اینکه ببینیم مفهوم خسارت در آن صدق می کند ، باید ببینیم آیا تجاوز به مال غیر (مستقیم یا غیرمستقیم) صورت گرفته است؟ بر این اساس، معنی حقیقی خسارت تأخیر، زیانی است که بر اثر تأخیر بوجود آمده و مدیون علاوه بر رد اصل مال، باید خسارات تاخیر آن را نیز جبران کند.وجه التزام در قانون مدنی
در قانون و کتب حقوقی ، پیرامون وجه التزام موادی هستند که بصورت غیر مستقیم به موضوع مرتبط هستند ، لیکن دو ماده قانونی بسیار مهم که بطور مستقیم به این موضوع مرتبط هستند عبارتند از: ماده ۳۹ آیین نامه اجرای مفاد اسناد رسمی لازم الاجرا و طرز رسیدگی به شکایت از عملیات اجرایی مصوب سال ۱۳۵۵ :« هرگاه در سند برای تأخیر انجام تعهّد، وجه التزام معین شده باشد، مطالبه آن مانع مطالبه اجرای تعهّد نمی باشد، ولی اگر وجه التزام برای عدم انجام تعهّد مقرر شده باشد متعهدله فقط می تواند یکی از آن دو را مطالبه کند»ماده ۲۳۰ قانون مدنی :
«اگر در ضمن معامله شرط شده باشد که در صورت تخلّف، متخلّف مبلغی به عنوان خسارت تأدیه نماید، حاکم نمی تواند او را به بیشتر یا کمتر از آن چه ملزم شده است محکوم نماید»
برخی ملاحظات مهم پیرامون وجه التزام:
۱-اگر دو طرف معامله در متن قرارداد میزان خسارت قراردادی یا همان وجه التزام را مشخص نموده باشند دادگاه نمی تواند به مبلغ بیشتر یا کمتر رای دهد.۲-چنانچه دو طرف معامله ، در قرارداد میزان مبلغ خسارت را مشخص ننموده باشند، دادگاه رسیدگی کننده در صورت بروز خسارت با جلب نظر کارشناس مبلغ خسارت را تعیین می نماید.
نکته: تفاوت بند دوم با بند اول در این است که در بند دوم حقی باید وارد شده باشد تا محکمه حکم به پرداخت آن دهد و صرف تخلف کافی نیست اما در بند یکم به صرف تخلف و در هر حال ، طرف محکوم به پرداخت خسارت قراردادی میشود.
۳- لازم به ذکر این نکته است که در محاکم حقوقی کشورمان ، خسارت از خسارت قابل مطالبه نیست (یعنی اگر شخصی مستحق دریافت خسارت تاخیر تادیه شده باشد ، خسارت تاخیر در پرداخت خسارت تاخیر تادیه [خسارت دیرکرد] قابل مطالبه نیست.
۴- نکته حائز اهمیت دیگر این است که طرف متخلف تحت هیچ شرایطی نمی تواند مطالبه خسارت نماید. یعنی اگر شخصی خودش در انجام تعهدات قراردادش کوتاهی و تعلل داشته ، نمی تواند بابت تاخیر یا عدم انجام تعهد از طرف مقابل مطالبه خسارت نماید.
در پایان این نکته یادآوری می گردد که قرار دادن بند مربوط به خسارت تاخیر اجرای تعهد در قراردادها و یا پیگیری اخذ آن موضوعی تخصصی بوده و شما می توانید از راهنمایی ها و حمایت های وکلا و کارشناسان مجرب این دفتر بهره مند شوید
حق ارتفاق چیست؟
تخلیه ملک اجاره ای
آنچه که درباره حق شفعه باید بدانید