دعوای تصرف عدوانی حقوقی در ماده ۱۵۸ قانون آیین دادرسی مدنی مقرر می دارد: دعوای تصرف عدوانی، عبارت است از ادعای متصرف سابق، مبنی بر اینکه دیگری، بدون رضایت او، مال غیر منقول را از تصرف وی خارج کرده و اعاده تصرف خود را نسبت به آن مال، درخواست می نماید.
در تصرف عدوانی حقوقی صرفا سبق تصرف خواهان و لحوق تصرف خوانده و عدوانی بودن تصرف خوانده مورد بررسی قرار می گیرد و در صورت اثبات، دادگاه ملک را به کسی می دهد که زودتر تصرف کرده است حتی اگر مالک نباشد.
اما در تصرف عدوانی کیفری به سند مالکیت شاکی علاوه بر سه رکن دیگر یعنی سبق تصرف شاکی ،لحوق تصرف متهم و عدوانی بودن تصرف متهم بررسی می شود. درواقع دعوای تصرف عدوانی کیفری صرفا از طرف مالک ملک مطرح و پذیرفته می شود. در صورتی که در دعوای تصرف حقوقی لازم نیست دعوی صرفا از طرف مالک طرح شود و ممکن است به طور مثال مستاجر اقامه دعوی کند.
تصرف عدوانی کیفری در قانون مجازات اسلامی :
در ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی دعوای تصرف عدوانی جرم تلقی شده و قابل مجازات است .نگاهی به این ماده قانونی می اندازیم:
هر کس به وسیله صحنه‌سازی از قبیل پی‌کنی، دیوارکشی، تغییر حد فاصل، امحای مرز، کرت‌بندی، نهرکشی، حفر چاه، غرس اشجار و‌زارعت و امثال آن به تهیه آثار تصرف در اراضی مزروعی اعم از کشت شده یا در آیش زراعی، جنگل‌ها و مراتع ملی شده، کوهستان‌ها، باغ‌ها، قلمستان‌ها،منابع آب، چشمه‌سارها، انهار طبیعی و پارک‌های ملی، تاسیسات کشاورزی و دامداری و دامپروری و کشت و صنعت و اراضی موات و بایر و سایر اراضی و املاک متعلق به دولت یا شرکت‌های وابسته به دولت یا شهرداری‌ها یا اوقاف و همچنین اراضی و املاک و موقوفات و محبوسات و اثلاث باقیه که برای مصارف عام‌المنفعه اختصاص یافته یا اشخاص حقیقی یا حقوقی به منظور تصرف یا ذی‌حق معرفی کردن خود یا دیگری، مبادرت نماید یا بدون اجازه سازمان حفاظت محیط زیست یا مراجع ذیصلاح دیگر مبادرت به عملیاتی نماید که موجب تخریب محیط زیست و منابع طبیعی گردد یا اقدام به هر گونه تجاوز و تصرف عدوانی یا ایجاد مزاحمت یا ممانعت از حق در موارد مذکور نماید به مجازات یک ماه تا یک سال حبس محکوم میشود. دادگاه موظف است حسب مورد رفع تصرف عدوانی یا رفع مزاحمت یا ممانعت از حق یا اعاده وضع به حال سابق نماید.
تبصره ۱ – رسیدگی به جرائم فوق‌الذکر خارج از نوبت به عمل می‌آید و مقام قضایی با تنظیم صورتمجلس دستور متوقف ماندن عملیات متجاوز را تا صدور حکم قطعی خواهد داد.
تبصره ۲ – در صورتی که تعداد متهمان سه نفر یا بیشتر باشد و قرائن قوی بر ارتکاب جرم موجود باشد قرار بازداشت صادر خواهد شد، مدعی میتواند تقاضای خلع ید و قلع بنا و اشجار و رفع آثار تجاوز را بنماید.
در تصرف عدوانی کیفری در صورت اثبات جرم مشتکی عنه طبق ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی به مجازات حبس محکوم میشود و در ضمن باید ملک را تخلیه کند و به مالک تحویل دهد. اما در تصرف عدوانی حقوقی مجازات تعیین نمی شود و صرفا دادگاه ملک را به خواهان میدهد.
از آنجایی که در تصرف عدوانی کیفری مجازات تعیین می شود پس قاضی وقوع جرم را بررسی میکند در واقع عنصر معنوی جرم و سوء نیست مجرمانه متهم را بررسی میکند درصورتی که در تصرف عدوانی حقوقی این مورد منتفی است و نیت و قصد مرتکب اهمیتی ندارد
طرح این دو دعوا در مراجع حقوقی و کیفری دارای شرایط متفاوتی می باشد که خواهان با توجه به شرایط موجود و با مشورت با وکیل متخصص ملکی میتواند انتخاب کند که دعوی خود را در کدام یک از دادگاه های حقوقی یا کیفری مطرح کند.
مرجع صالح برای رسیدگی در دعوای تصرف عدوانی حقوقی یا کیفری :
در دعاوی که موضوع دعوی مال غیر منقول می باشد برخلاف اصل کلی در قانون آیین دادرسی مدنی که دعوا باید در محل اقامت خوانده مطرح شود دادگاه صالح دادگاهی است که ملک در آن حوزه قراردارد. به طور مثال ملکی در شیراز قراردارد و خوانده در تهران میباشد دادگاه صالح دادگاه شیراز میباشد نه دادگاه تهران.
در ضمن به هر دو دعوای تصرف عدوانی حقوقی و کیفری خارج از نوبت رسیدگی می شود.
اگر تمایل دارید برای پیروزی در پرونده ملکی خود بهترین وکیل برای مشاوره یا طرح دعاوی ملکی خود داشته باشید می توانید با وکلای مجرب ملکی ثبتی از طریق راه های ارتباطی در تماس باشید چرا که طبق اصل کلی هر موضوعی تنها یک بار قابلیت طرح در دادگاه را دارد.
مشاوره با وکیل متخصص ملکی