ممانعت از حق چیست و چه کاربردی دارد؟

ممانعت از حق از مبحثی است که در قانون آیین دادرسی مدنی از آن سخن به میان آمده است. عبارت “ممانعت از حق” تقریبا می شود گفت خلاصه از عبارت “دعوای رفع ممانعت از حق” است. که طبق عرف حاکم بر حقوق، اصطلاحات را برای آسانی تلفظ خلاصه می کنند لذا به صورت خلاصه به آن “ممانعت از حق” می گویند. ممانعت در لغت به معنای بازداشتگی و منع و نهی و تعرض و مزاحمت و اعتراض و دفع است . ممانعت از حق اقدامی است که در آن فردی به صورت غیرقانونی مانع از آن می‌شود که دارنده‌ی حق بتواند به طور کامل از حق خود بهره ‌برداری کند. در این مقاله میخواهیم به طور مفصل به این مبحث قانونی بپردازیم.

حق انتفاع

حق انتفاع حقی است که بر اساس آن یک فرد بدون اینکه مالکیتی نسبت به یک مال داشته باشد، از سوی مالک مال و برای مدت زمانی مشخص (در ازای پرداخت پول یا به صورت رایگان)، اجازه‌‌ی استفاده از آن مال را پیدا می‌کند. مثل زمانی که فردی با اذن مالک باغ می تواند به مدت یکسال در قبال پرداخت مبلغ و یا رایگان از میوه های آن باغ برداشت و استفاده کند. این فرد فقط اذن استفاده از میوه های آن باغ را دارد ولی مالک آن محسوب نمی شود .حق انتفاع در ماده ۴۰ قانون مدنی به این صورت تعریف می شود: “حق انتفاع عبارت از حقی است که به موجب آن شخص می‌تواند از مالی که عین آن ملک دیگری است یا مالک خاصی ندارد استفاده کند.”

حق ارتفاق

حق ارتفاق نیز حقی است که برای یک ملک در ملک دیگر برقرار می‌شود. مثل زمانی که دو قطعه زمین کشاورزی در جوار یکدیگر باشند که برای رفتن به زمین دوم حتماً باید از زمین اول عبور کرد. چنین حقی حق ارتفاق می باشد . ماده ۹۳ قانون مدنی حق ارتفاق را چنین تعریف کرده است: ” ارتفاق حقی است برای شخصی که در ملک دیگری است.”

ممانعت از حق چیست؟

به طور کلی بر اساس قانون هیچ کس نمی تواند استفاده از حق خود را وسیله مزاحمت دیگران قرار دهد. به عبارت دیگر، زمانی که شخصی مانع استفاده دیگری از ملک، زمین یا خانه خود شود، سبب شده تا وی نتواند از حق خود استفاده کند. از این جهت می توان بر اساس قانون علیه او اقامه دعوای ممانعت از حق نموده و در صورت پیروزی مجددا از آن حق برخوردار شد. بر اساس ماده ۱۵۹ قانون آیین دادرسی مدنی دعوای ممانعت از حق این چنین تعریف شده است: “دعوای ممانعت از حق  عبارت است از تقاضای کسی که رفع ممانعت از حق ارتفاق یا انتفاع خود را در ملک دیگری بخواهد.”

به عبارت ساده تر، ممانعت از حق را می توان وضعیتی دانست که دارنده یک حق نتواند از حق خود استفاده کند. به عنوان مثال، کسی اجازه ندهد که از زمین یا ملک خود استفاده کنیم. در این صورت او سبب شده است تا نتوانیم از حق خود استفاده مطلوب را به عمل بیاوریم. به همین دلیل، می توان به دادگاه مراجعه کرد و دعوای ممانعت از حق را مطرح نمود. در این دعوی بر خلاف دعوای تصرف عدوانی، طرف مقابل ملک ما را در تصرف خود نگرفته است بلکه تنها سبب شده است تا نتوانیم از آن استفاده کنیم.